کرم ساقه خوار نواری با نام علمی Chilo suppressalis ، یکی از آفات مهم محصول برنج در جهان می باشد. این حشره، گیاه برنج را از مرحله نشا تا رسیدگی محصول مورد حمله قرار می دهد. اگرچه این آفت در سراسر جهان پراکنده است ولی بیشترین خسارت آن در قاره آسیا می باشد. این گونه مهمترین آفت شالیزارهای شمال ایران و برخی مناطق دیگر کشور محسوب می شود.
مهمترین میزبان های این آفت از گروه غلات زراعی خانواده Poaceae شامل برنج، سورگوم و ذرت می باشند.
این آفت زمستان را به صورت لاروهای بالغ داخل ساقه های باقی مانده برنج و یا علف های هرز داخل و اطراف مزرعه سپری می کند. از اوایل فروردین و با گرم شدن هوا، لاروها تبدیل به شفیره های بدون پیله ای شده در داخل ساقه های باقی مانده از سال قبل در کنار سوراخی که توسط لارو ایجاد شده تشکیل می گردد.
شب پره ها بعد از خروج از پوسته شفیرگی، پرواز جفت گیری را انجام داده و بعد از جفت گیری روی میزبان اصلی تخمگذاری می کنند. تخم ها در پشت یا روی برگ و در ابتدا در گلبرگ ها به صورت دسته جمعی گذاشته می شوند و یک شب پره ماده می تواند از ۳۰ تا ۲۵۰ عدد تخم بگذارد.
این آفت چند نسلی است و در شمال ایران عموماً سه نسل ایجاد مینماید. ولی با رواج کشت مجدد و برداشت مضاعف برنج (راتون) در برخی از مناطق شمالی کشور به ویژه استان مازندران حداقل یک نسل به تعداد نسل های قبلی افزوده می شود بنابراین با مساعد شدن شرایط اقلیمی و افزایش سطح کشت برنج در این مناطق، خطر افزایش خسارت قابل پیش بینی است.
خسارت
خسارت اصلی این آفت مربوط به مرحله لاروی آن می باشد. که ضمن تغذیه از بافت های مختلف گیاه برنج، چهار علائم مشخص در میزبان ایجاد می کند:
۱) خسارت پارانشیمی : که همزمان با تغذیه لاروهاث سن اول هر نسل روی برگ گیاه برنج در مرحله خزانه و زمین اصلی رخ می دهد. این علامت به صورت خطوط موازی و سفید رنگ ناشی از تغذیه پارانشیم برگ برنج توسط لارو آفت می باشد.
۲) خسارت غلاف برگ : که با تغذیه لاروهای سنین اولیه هر نسل رخ می دهد. این علامت با تغذیه لاروها از قسمت درونی غلاف برگ برنج و زردی عمومی غلاف برگ قابل مشاهده بوده و معمولاً دو تا سه هفته بعد از نشاکاری در زمین اصلی دیده می شود.
۳) خسارت مرگ جوانه مرکزی : که همزمان با تغذیه لاروهای سنین مختلف نسل اول در زمین اصلی رخ می دهد. این علامت مربوط به زمانی است که لاروها وارد ساقه اصلی برنج شده و با تغذیه از بافت درونی ساقه موجب زرد و خشک شدن آن خواهند شد. این علامت را به اصطلاح hearts dead گویند و در مرحله رویشی گیاه رخ می دهد.
۴) خسارت سر سفیدی خوشه : این علامت مربوط به خسارت نسل دوم آفت است که مصادف با خوشه رفتن و گل دادن گیاه برنج در مرحله زایشی می باشد. تغذیه لارو از قسمت درونی ساقه مانع حرکت شیره گیاهی و پر شدن دانه ها شده و همین امر منجر به سفید شدن خوشه می شود که به اصطلاح whiteheads گویند. خوشه های سفید و پوک شده برنج در مزرعه به حالت افراشته نسبت به خوشه های سالم قابل مشاهده می باشند.
روش های کنترل کرم ساقه خوار برنج در کشت اول برنج
۱) کنترل زراعی
عملیات برداشت محصول برنج به صورت سنتی (دستی) و مکانیزه. در برداشت سنتی ساقه های بریده شده در معرض آفتاب قرار گرفته که این عمل باعث خروج لاروها از ساقه ها، مهاجرت به حاشیه مزارع و از بین رفتن آن ها توسط دشمنان طبیعی و تاثیر عوامل محیطی در شالیزار می باشد. همچنین برداشت مکانیزه برنج و کوبیده شدن ساقه ها حین برداشت محصول توسط ادوات ماشینی روشی موثر در کاهش جمعیت لاروهای زمستانگذران می باشد. از دیگر اقدامات کنترل زراعی آفت، شخم های اول و دوم، آب تخت پاییزه و زمستانه و رها سازی ماکیان در اراضی شالیزاری است. همچنین کشت محصولات غیر از برنج مانند گیاهان علوفه ای، روغنی و سبزی ها به عنوان کشت جایگزین، کاهش دهنده جمعیت لاروهای زمستانگذران آفات می باشد. از دیگر روش های زراعی که اساساً جزء روش های پیشگیری کننده می باشند می توان به تقسیط کودهای ازته در فصل زراعی، کاشت همزمان گیاه برنج، کاشت ارقام زودرس و میان رس اشاره نمود.
۲) مبارزه مکانيکی
با بازدید متناوب از مزرعه برنج و حذف پنجه های آلوده به ساقه خوار، از افزایش شدت آلودگی بوته ها کاسته خواهد شد، به طوری که در این مرحله، گیاه میزبان قادر خواهد بود تا با ترمیم پنجه های آلوده از کاهش عملکرد محصول در مرحله بعد جلوگیری نماید.
۳) مبارزه فيزيکی
با استفاده از تله های نوری در اطراف مزرعه برنج، می توان جمعیت قابل توجهی از شب پره ها را شکار نمود. در این روش قادر خواهیم بود بصورت لکه ای با حشرات کامل شکارشده در اطراف تله ها به هنگام شب مبارزه نمود. در این حالت محلولپاشی به مقدار یک در هزار از سموم مجاز و رایج امکان پذیر است. همچنین بطور مکانیکی با کندن برگ حاوی دستجات تخم در اطراف تله به هنگام روز از خسارت بیشتر آفت جلوگیری نمود.
۴) مبارزه بيولوژيکی
در این روش میتوان به تعداد ۱۰۰ تا ۱۲۰ عدد تریکوکارت حاوی زنبور تریکوگراما در هکتار استفاده نمود.
۵) مبارزه شيميايی
بر اساس بررسی های میدانی، معمولا میانگین زمانی انتقال نشاهای برنج به زمین اصلی در دهه اول تا دوم مرداد ماه می باشد. این زمان مصادف با اوج پرواز شب پره های ساقه خوار در مزارع برنج می باشد. بنابراین توصیه می شود دو تا سه هفته بعد از انتقال نشا به زمین اصلی، وضعیت آلودگی به کرم ساقه خوار (درصد بوته های آلوده همراه با وضعیت رشدی آفات) بررسی شود و در صورت نیاز می توان از یکی از حشره کش های گرانوله مانند پادان ۴ درصد یا ریجنت ۰.۲ درصد به مقادیر ۴۰ و ۲۵ کیلوگرم در هکتار استفاده نمود (در این مرحله میزان مصرف حشره کش به دلیل تراکم بالا و شدت خسارت، حدود ۲۵ درصد بیشتر از مقدار توصیه شده در نسل اول در نظر گرفته می شود.
بدون دیدگاه